Het gebruik van röntgenstralen is in het diepgaande kunsthistorische onderzoek niet meer weg te denken. Niet alleen biedt het röntgenonderzoek een mogelijkheid om aanpassingen in de compositie naar boven te halen zodat we beter begrijpen hoe de kunstenaar gewerkt heeft. Er komen ook via het röntgenonderzoek soms compleet nieuwe voorstellingen naar boven, die ons een vroeg voorbeeld van recyclen laten zien.
Ook voor restauraties is röntgenonderzoek essentieel, omdat het een beeld geeft van de gebruikte verven. Denk hierbij aan het grote restauratieproject van de Nachtwacht in het Rijksmuseum, dat nu gaande is. Het hele schilderij wordt op een aantal chemische elementen onderzocht via een macro röntgenfluorescentiescanner. Via dit onderzoek kunnen de restauratoren vertellen welke verven Rembrandt nu precies gebruikt heeft en weten ze hoe ze het schilderij het beste kunnen restaureren.
Bij een ander groot onderzoek speelden röntgenstralen een belangrijke rol: men wilde weten of schilderijen van dezelfde rol schilderdoek afkomstig waren. Het Van Goghmuseum in Amsterdam was bij dit wereldwijde project betrokken. Via röntgenopnamen van een schilderij kunnen de schering- en inslagdraden van een doek zichtbaar worden gemaakt. Iedere rol schilderdoek heeft zijn eigen kleine onregelmatigheden die zo aan het licht komen. Hiermee kan de oorsprong van het doek worden achterhaald.
Er wordt ook kunst gemáákt via röntgenstralen. De Britten Nick Veasey en Hugh Turvey zijn bekend geworden met hun bijzondere kunstwerken, waarin mensen en objecten met hun röntgenbeelden in de compositie zijn opgenomen. We vinden dergelijke kunstenaars ook dichter bij huis. In Bathmen heeft fysicus Arie van ’t Riet zich ontwikkeld tot een X-ray kunstenaar. Zijn focus ligt op planten en kleine dieren. In tegenstelling tot de twee Britse kunstenaars zet Van ’t Riet zijn beelden om van een negatief naar een positief beeld en daarna kleurt hij de onderdelen in. Zijn werk is inmiddels op vele plekken in de wereld te zien geweest.
© foto's René Gerritsen
de werking van röntgenstralen in de geneeskunde in de techniek in de beveiliging in de kunst in de wetenschap